Bouwhistorisch onderzoek – Petra Boekstal

Wat is bouwhistorisch onderzoek in 2022

We zitten in een moeilijke economische situatie door het corona virus. Toch zal iedereen zoveel mogelijk proberen onder de bestaande beperkingen (opening van de archieven) verder te werken.

Bouwhistorisch onderzoek draagt bij aan de beschrijving van de bouw-, gebruiks- en bewoningsgeschiedenis van een gebouw.

De bouwhistoricus buigt zich over vragen als: wanneer is een gebouw gebouwd en welke veranderingen vonden er in de loop der tijd plaats? Waarom waren deze
verbouwingen nodig? Hadden deze verbouwingen met de constructie van het gebouw te maken of wenste men het monument te moderniseren?

In het bouwhistorisch onderzoek gaat er bovendien aandacht uit naar:

1. het opmaken van een bouwhistorische waardestelling. Meestal werkt de
   bouwhistoricus met een getrapte waardestelling van schaal 1 tot schaal 4;
2. advisering bij verbouwingen van monumenten;
3. vergroting van de kennis van de geschiedenis van het gebouw en de bouwmethode in het verleden.

Wanneer is bouwhistorisch onderzoek gewenst?

Bouwhistorisch onderzoek voert men uit voordat definitieve plannen voor een restauratie of bouwaanvraag worden gemaakt. Het onderzoek behoort door een onafhankelijke bouwhistoricus uitgevoerd te worden en geeft een objectief beeld van de historische waarde van het gebouw.

Overheden, gemeenten en architecten kunnen een bouwhistorisch onderzoek laten uitvoeren. Geïnteresseerde privé personen kunnen desgewenst onderzoek laten doen naar de bewonersgeschiedenis en bouwhistorische ontwikkeling van hun huis.

Alle soorten gebouwen, van kastelen, stadspaleizen, herenwoningen en vierkantshoeven tot industriële complexen, komen in aanmerking voor bouwhistorisch onderzoek.

Indien men zelf uit interesse meer over de bouwgeschiedenis en staat en ontwikkeling van de woning wenst te weten, kan er ook beroep op een bouwhistorica gedaan worden.

Hoe ziet een onderzoek eruit?

Het bouwhistorisch onderzoek wordt vastgelegd in een rapport. Afhankelijk van de opdracht en het gebouw komen in het rapport de volgende onderwerpen aan de orde:

• literatuurstudie over de geschiedenis van de straat, stad en gebouw;
• behandeling van iconografische bronnen;
• bespreking van archivalia;
• onderzoek in situ (exterieur, interieur en tuin);
• fotodossier van het onderzoek ter plaatse;
• waardestelling;
• restauratieadvies.

Aangezien elk gebouw specifieke eisen stelt is geen rapport hetzelfde.

Een nieuw onroerenderfgoeddecreet sinds 2015.

Het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 werd verder uitgewerkt en vanaf 1 januari 2015 is er sprake van een overkoepelende regelgeving voor monumenten, stads- en dorpsgezichten, landschappen en archeologie.

Enkele voorbeelden van opgemaakte beheersplannen

Opmaak beheersplan Kasteel Isque, koetshuis, paviljoen, ommuring en park.
Mexicobruggen in Antwerpen.
Metsterenmolen in Sint-Truiden.
Herwaarderingsplan Goswin de Stassartstraat in Mechelen.

Een klein stukje recente geschiedenis over het kasteel Isque (1950-2017).

Sinds de overheid het kasteel heeft overgenomen is er sprake van een serieuze achteruitgang van kasteel en bijgebouwen (paviljoen aan de vijver en koetshuis).
Het kasteel werd sinds 1949 in gebruik genomen als school en het nabijgelegen koetshuis werd in de beginjaren nog door de school gebruikt.
Rond het midden van de 20ste eeuw vonden er in de omgeving van het kasteel ingrijpende veranderingen plaats. De gronden rond het kasteel werden verkaveld (rond 1950) zowel ter hoogte van de Stafhouder Braffortlaan als langs de IJskelderlaan.
Anderzijds was er een continue toename van het aantal leerlingen van de school en daardoor ontstond er nood aan meer schoolgebouwen. Er werden rond 1979 meerdere tijdelijke paviljoenen en gebouwen opgericht langs de Stafhouder Braffortlaan.
De beschermde ommuring van het kasteel onderging ook een aantal veranderingen, samen met de Kellebron.

Enkele feiten over het jachtpaviljoen van het kasteel van Isque

Het sinds 1947 beschermde paviljoen aan de ingang van het park, was na twintig jaar (1967) sterk vervallen en nog veertig jaar (1987) later was het gebouw onherstelbaar verminkt. Anno 2018 is het moeilijk de laatste sporen van de ruïneuze muren van het paviljoen überhaupt nog te herkennen. Anno 2022 heeft men de gehele overwoekerde plantengroei verwijderd en resten er nog wat triestige muren, die moeten verwijzen naar het fraaie paviljoen. Er is weinig gedaan om de toekomst van dit individuele monument horende tot het kasteelpatrimonium op een deftige, serieuze wijze te conserveren.